Четверг, 28.03.2024, 20:39
 
Главная Регистрация Вход
Приветствую Вас, Гость · RSS
Меню сайта
Категории каталога
Мои статьи [30]
Наш опрос
Вы гатовыя размаўляць па-беларуску?
Всего ответов: 77
 Каталог статей
Главная » Статьи » Мои статьи

Интервью Альгерда Бахаревича порталу TUT.BY 09.01.2009 (Альгерд - мой хороший знакомый, белоруский писатель, основатель ПРАВАКАЦЫI)
TUTэйшыя. Альгерд Бахарэвіч: РБ робіць усё, каб беларусы заставаліся грамадзянамі Вялікай Недарэчнасці


Скачать статью

Альгерд Бахарэвiч нарадзiўся ў 1975 годзе ў Мiнску. Скончыў фiлфак Мiнскага педунiверсiтэту. Працаваў настаўнiкам, журналiстам, апошнiя гады займаецца лiтаратурай. Аўтар кнiг прозы "Практычны дапаможнiк па руйнаваньнi гарадоў" (2002, прэмiя Таварыства вольных лiтаратараў "Глiняны Вялес"), "Натуральная афарбоўка" (2003), "Нiякай лiтасьцi Валянцiне Г." (2006), "Праклятыя госьцi сталiцы" (2008), "Сарока на шыбенiцы" (2009). Удзельнiк Берлiнскага лiтаратурнага калоквiюму, лiтаратурных фестываляў у Польшчы, Славенii, Нямеччыне, Чэхii. Стыпендыят IHAG (Грац, Аўстрыя), нямецкага ПЭН-цэнтра. Паасобныя творы Альгерда Бахарэвiча перакладалiся на нямецкую, чэшскую, украiнскую, балгарскую, славенскую мовы. З 2007 году жыве i працуе ў Гамбургу.  

 

Фота Юлii Дарашкевiч, "Наша Нiва"


Альгерда Бахарэвiча называюць адным з самых таленавiтых i яркiх аўтараў новай беларускай лiтаратуры. Лiтаратуры, пазбаўленай iдэалагiчных цугляў, якой цесна ў вузкiх нацыянальных рамках i якая iмкнецца на мiжнародную арэну. Сапраўдны нонканфармiст, у адрозненне ад многiх калегаў па лiтаратурным цэху, ён не баiцца прамовiць услых тое, аб чым думае, i называе усё сваiмi iмёнамi. Мажлiва таму, што вось ужо два гады жыве ў Нямеччыне, дзе дабiўся стыпендыi тамтэйшага ПЭН-Цэнтру. 
 
Напрыканцы снежня Бахарэвiч адведаў Беларусь, каб прэзентаваць свой новы раман "Сарока на шыбенiцы" (Мiнск, "Логвiнаў"), якi, паводле ацэнак некаторых экспертаў, можа стаць лiтаратурнай вiзiтоўкай Беларусi ў свеце. Карэспандэнт TUT.BY не прамiнуў магчымасцi задаць лiтаратару набалелыя пытаннi. 
 
"Калi б беларускай мовы не iснавала, яе варта было б прыдумаць"
— Альгерд, вы не аднойчы паўтаралi, што не любiце Беларусь, беларускi народ i таму з'ехалi адсюль…
 
— Беларускi народ я, сапраўды, не люблю. Любiць амаль дзесяць мiльёнаў абсалютна незнаёмых табе людзей, пагадзiцеся, выглядае даволi бязглузда. I дзе мусяць праходзiць межы той любовi? Супадаць з дзяржаўнымi межамi Рэспублiкi Беларусь? З картамi акадэмiка Карскага? Няшмат я аддаў бы за такую любоў. Любiць гэтых людзей за тое, што яны гавораць той жа моваю, што i ты сам? Дык не гавораць жа. Шукаць нагоду для любовi на агульных могiлках, то бок у гiсторыi, значыць зневажаць смерць. 
 
Шукаць такую нагоду на прыватных гародах, то бок у сучаснасцi, значыць зневажаць час. 
Магу толькi паўтарыць услед за вялiкiм Свiфтам: я не люблю нацыi i ўсе чалавечыя супольнасцi, я люблю асобных людзей, вельмi нешматлiкiх. I лiчу гэта самым чалавечным поглядам на чалавецтва. Я кахаю жонку, я люблю дачку, бацькоў, брата i некалькiх сяброў, я шаную некаторых знаёмых i паважаю сваiх чытачоў — а далей, за iмi, стаiць натоўп, чужы i абыякавы. I баранi мяне божа наблiжацца, я i адсюль няблага яго бачу.
 
Да таго ж я займаюся лiтаратурай — мастацтвам, якое раз'ядноўвае людзей, дапамагаючы кожнаму з iх паасобку адчуць сябе незалежным, аўтаномным, самадастатковым, унiкальным стварэннем. Любоў да народа i любоў да мастацтва — гэта наогул узаемавыключальныя рэчы. Сапраўднае мастацтва заўжды iнтымнае, а цi можа быць iнтымным патрыятызм?
 
— Чаму тады вы не пазбавiлiся беларускай iдэнтычнасцi? Можа, варта было б паспытаць шчасця на куды больш перспектыўным полi расейскай лiтаратуры цi нямецкай?
 
— Беларусь у мяне свая. Гэта мая краiна, якой я нiколi не выракаўся. Нейкай агульнай Беларусi, на мой погляд, не iснуе. Часам я шкадую пра гэта. А вось дзяржава, якая называецца "Рэспублiкай Беларусь", не ёсць на самой справе беларускай — гэта хутчэй нейкае антыбеларускае ўтварэнне, якое робiць усё, каб яе грамадзяне i надалей мелi ў свеце статус напаўмiфiчных iстотаў, грамадзянаў Вялiкай Недарэчнасцi. Аднак iншай дзяржавы беларусы пакуль не заслугоўваюць. 
 
Калi ж казаць пра перспектыўнасць расейскай або нямецкай лiтаратуры, то я не хачу спрабаваць там шчасця, бо не адчуваю iхныя мовы сваiмi. А пiсьменнiку патрэбная мова, i пажадана свая ўласная. Калi б беларускай мовы не iснавала, яе варта было б прыдумаць. А яшчэ падзялюся адным досыць асабiстым перажываннем. Апынуўшыся на востраве ў Паўночным моры, або ў прыпозненым аўтобусе, што праязджае паўз Таскану, або ў амаль безыменным аўстрыйскiм гарадку, мне падабаецца ўсведамляць, што я тут — чалавек, якi звалiўся з Месяца, ураджэнец няiснай краiны, носьбiт няiснай мовы, адзiн з брэменскiх музыкаў, пры поглядзе на якога ў вачах тубыльцаў загараюцца дзiўныя трывожныя агеньчыкi. 
 
— У такiм разе, кiм вы там пачуваецеся, эмiгрантам?
 
— Я адчуваю сябе беларускiм пiсьменнiкам, якi жыве ў Нямеччыне. Лiтаратар, якi жыве i працуе па-за межамi радзiмы, — распаўсюджаная ўва ўсiм свеце з'ява. I толькi ў Беларусi такiх людзей усё яшчэ лiчаць або здраднiкамi, або вар'ятамi. 
 
Па праўдзе, я адчуваў сябе цалкам чужародным целам на радзiме, адчуваю сябе чужым i тут. Аднак адчужанасць — натуральны стан для лiтаратара. Яна дадае вачам вастрынi, мове — адслоненасцi, думкам — свабоды i злосцi. Адчужанасць трэба цанiць, за яе трэба змагацца. Я б нiзавошта не прамяняў сваёй адчужанасцi на любую свойскасць, у любой краiне. Праблема ў тым, што за мяжой нiкога не хвалюе, адчуваеш ты сябе там чужым або сваiм — ты там наогул нiкога асаблiва не хвалюеш, а дома сваiм цябе лiчыць кожны, хочаш ты гэтага цi не. 
 
— Хацелi б назаўжды застацца ў Нямеччыне?
 
— Мая мара — кожны год жыць на новым месцы, у новым горадзе, новай краiне. I штогоду хаця б на месяц наведваць Мiнск, прапiваючы там свае жабрацкiя ганарары. Вакзальныя чабурэкi, шэрае неба, ветэраны НКВД, якiя нiяк не памруць, гэтыя непрыстойна шырокiя вулiцы, гэтыя песенькi ў маршрутках, гэты калгасны шык, гэтае страшнае сваёй дабрадушнасцю прынiжэнне сабе падобных, гэты непахiсны PARADAK ва ўсiм… Няхай карабель яшчэ трохi паносiць сваiх пацукоў.
 
Дарэчы, пашпарт у мяне эрбэшны. Але што такое пашпарт? Кнiжачка, напiсаная адным фанабэрыстым графаманам, якi прымушае набываць яе ўсiх сваiх суайчыннiкаў. 
 
"Беларусь — унiкальная краiна, дзе дзяржава падтрымлiвае графаманаў" 
— У замежжы вы ўжо паспелi стварыць першы раман. Дзе пiшацца ямчэй — там цi тут? Цi мажлiва заставацца актуальным пiсьменнiкам на радзiме, жывучы за мяжой?
 
— Зразумела, што датычыцца ўмоваў для працы, то ў Нямеччыне яны лепшыя. Гэта дазваляе засяродзiцца на сваiх тэкстах, не адцягваючыся на далёкiя ад мастацтва рэчы. Тут хапае той блаславёнай адчужанасцi, пра якую я ўжо казаў. Тут значна лепш вiдаць, як развiваецца сусветная лiтаратура. Тут шырэйшы кантэкст. Адсюль, з адлегласцi, радзiма бачыцца выразней. Адсюль дзяржава выглядае не як агромнiсты, злавесны, непраходны шкляны каўпак, напнуты проста на аблокi, а як стракаты капялюшык на галаве ў старога блазна. З iншага боку, для аўтара на стыпендыi заўжды iснуе небяспека стаць яе ахвярай — апынуўшыся ў такiх амаль iдэальных умовах, можна змарнаваць процьму часу. Бо прытупляецца, а то i зусiм знiкае боль, i мастацтву няма больш адкуль узяцца. Зрэшты, тут многае залежыць ад працавiтасцi. 
 
Што да актуальнасцi, гэта сумнеўны тэрмiн у дачыненнi да лiтаратуры. Актуальнай, сугучнай часу павiнна быць журналiстыка: рука на пульсе, гарачыя кропкi i гэтак далей. Лiтаратуру цiкавяць феномены чалавечага iснавання, тое, што нязменна i вечна: смерць, любоў, жыццё, свабода, улада, сэкс, прагнасць, лёс, роспач, зайздрасць… З сучаснасцi добрая лiтаратура бярэ адно дэкарацыi. Цi магчыма, жывучы за мяжой, заставацца добрым дэкаратарам? А чаму б i не? Успамiны нiкуды не знiкаюць, калекцыя штогоду папаўняецца. 
 
— Зiрнуўшы на Беларусь i на айчынную лiтаратуру зводдаль, якiмi вы iх ўбачылi?
 
— Вобраз Беларусi — занадта складанае пытанне, i частковы адказ на яго атрымаюць чытачы майго новага раману "Сарока на шыбенiцы". Што да айчыннай лiтаратуры — у некаторых галiнах яна безнадзейна адстае. Напрыклад, у галiне лiтаратурнай крытыкi. Фактычна, у Беларусi цiкава пiшуць пра лiтаратуру толькi маладыя, тыя, каму яшчэ няма трыццацi. Старэйшыя абсалютна адарваныя ад свету. Замест таго, каб павучыцца ў тых жа амерыканскiх, нямецкiх, ангельскiх, французскiх калегаў, даведацца, чым жыве сусветная лiтаратура i як цяпер пiшацца крытыка, яны чытаюць у кепскiх перакладах якога-небудзь Хабермаса, якi, уласна, да лiтаратуры нiякага дачынення не мае, i дужа гэтым ганарацца. Хаця чытаць — ЧЫТАЦЬ! — так i не навучылiся. Гэтыя крытыкi любяць параўноўваць сябе з патолагаанатамамi — але ж iхны iнструментарый настолькi састарэў, што пасля ўмяшальнiцтва такiх адмыслоўцаў маем замест цудоўнай завершанасцi нябожчыкаў знявечаныя няўмелымi рукамi трупы.
 

А яшчэ Беларусь — унiкальная краiна, дзе дзяржава падтрымлiвае графаманаў. Сузiранне гэтага працэсу часам выклiкае сапраўднае захапленне: рыпiць, пыхкае агромнiстая машына па вытворчасцi лiтаратурнай мярцвечыны, мёртвыя аўтары аб"ядноўваюцца ў мёртвыя саюзы i пiшуць мёртвыя кнiгi, якiя выдаюцца мёртвымi выдавецтвамi. Мёртвыя крытыкi пiшуць пра гэтыя кнiжкi мёртвыя артыкулы ў мёртвыя часопiсы, i мёртвы чытач купляе iх на загад мёртвага чыноўнiка. I дзяржава фiнансуе гэта!


 
"Замест Купалы i Коласа трэба прыглядзецца да сваiх цёмных душонак" 


— Беларуская лiтаратура застаецца з большага монанацыянальнай. Нашы аўтары, як i сто гадоў таму, распавядаюць суайчыннiкам "А хто там iдзе?". Але за мяжой гэта нецiкава. Што неабходна для таго, каб беларуская лiтаратура стала часткай еўрапейскага працэсу? 
 
— Гэта нi ў якiм выпадку не парады, а проста разважаннi ўголас: аўтарам трэба перастаць рупiцца пра краiну i грамадскiя праблемы, пачаць думаць пра чалавека, пра прыватнае — ды хаця б пра сябе самiх. Замест Купалы i Коласа прыглядзецца да сваiх цёмных душонак. Зазiрнуць па той бок сябе — калi чалавек не пусты, ён знойдзе там шмат цiкавага; 
 
варта было б спынiць гэтыя лiтаратурныя спекуляцыi на намi ж створаных гiстарычных мiфах, якi паўсюль выклiкаюць недаўменне або рогат;
 
час зразумець нарэшце, што беларуская лiтаратурная традыцыя — гэта тое, чаго нам трэба саромецца i што неабходна старанна хаваць ад дзяцей, пакiнуўшы пару-тройку сапраўдных iмёнаў. У беларусаў нейкi комплекс — iм усё здаецца, што калi ў гiсторыi iхняй лiтаратуры няма "сусветнапрызнаных генiяў", гэта ганебна. Хаця зусiм ня кожная з нацыянальных лiтаратураў можа пахвалiцца наяўнасцю такога "генiя";
 
неабходна вывучаць ва ўнiверсiтэтах шэдэўры сусветнай лiтаратуры менавiта як шэдэўры, а не як "замежную лiтаратуру 20 ст.";
 
трэба вучыць замежныя мовы;
 
трэба пазбавiцца ўспрымання замежнай лiтаратуры як чужой. Наогул, забыцца на гэтае слова — "чужы" — у дачыненнi да лiтаратуры; 
 
трэба пазбавiцца гэтай дурной упэўненасцi, што расейская лiтаратура — самая блiзкая нам i самая магутная, перастаць мераць усё дастаеўскiмi, пялевiнымi i генiсамi;
 
i нарэшце, неабходна больш вандраваць па свеце. 
 
Хаця, вядома ж, калi таленту няма, i гэта нiкому не дапаможа…
 
— Добра, а цi ёсць у нас пiсьменнiкi еўрапейскага ўзроўню? 
 
— Не ведаю, як наконт еўрапейскага ўзроўню, але мы маем лiтаратараў, ня горшых за замежных. Алесь Разанаў, Адам Глобус, Андрэй Хадановiч, Алесь Аркуш, Iгар Бабкоў, Юры Станкевiч, Сяргей Балахонаў, Марыйка Мартысевiч, некаторыя мае сябры i былыя паплечнiкi па сумнавядомым Бумбамлiце… Як i я, яны Еўропе пакуль амаль не вядомыя, але вядомасць — праблема са сфэры маркетынгу, а не лiтаратуры. 

 

"Ненавiджу вусаценькiх фюрэрчыкаў з абодвух бакоў"


— Бахарэвiч вядомы сваiм непрыняццём iдэалагiзацыi i палiтызацыi лiтаратуры. Цi прысутнiчае палiтыка ў вашай новай кнiзе? 
 
— Не, што вы, палiтыкi там няма. Ненавiджу палiтыку i палiтыкаў, усiх гэтых вусаценькiх фюрэрчыкаў з абодвух бакоў барыкадаў, усiх тых, хто раптам уявiў сабе, што мае права распараджацца жыццём iншых, што ведае правiльны шлях. Здавалася б, яны розныя, але сапраўднага пiсьменнiка мараць павесiць i адны, i другiя. Увогуле, палiтыка — гэта занадта дробна i нецiкава, каб патрапiць у лiтаратурны твор. 
 
Дзеянне ў рамане "Сарока на шыбенiцы" адбываецца ў краiне, падобнай да Беларусi. Тое, што наiўны чытач можа прыняць у гэтай кнiзе за палiтыку, ёсць усяго толькi парачкай дэкарацый да галоўнай гiсторыi, гiсторыi аднаго зусiм звычайнага цела, жаночага цела, стомленага цела… 
 
— Улiчваючы мiзэрныя наклады, якiмi выдаюцца беларускiя кнiгi, i абмежаваную аўдыторыю, цi ёсць у вас як лiтаратара стымул да творчасцi? Для каго вы пiшыце i якiя мэты пераследуеце?
 
— Я пiшу для сябе i вельмi рады, калi тое, што я пiшу, патрэбна яшчэ камусьцi. Не думаю, што мне ёсць чым ганарыцца, але ж адна акалiчнасць прымушае паважаць сябе: я нiколi не напiсаў нi радка з аглядкай на нейкую кан'юнктуру, нiколi не пiсаў таго, чаго ад мяне чакалi, нiводнага разу ў жыццi не ўзяў удзел у якiм-кольвечы конкурсе, нiколi не прасiў нiводнага журналiста ўзяць у мяне iнтэрв'ю, нiводнага разу не ўгаворваў рэдактараў i выдаўцоў мяне надрукаваць. Заўжды рабiў у лiтаратуры толькi тое, што падабаецца. Я жыву на сваёй выспе i па меры сiлаў абараняю яе незалежнасць ад таго бязмежнага, бруднага, зацягнутага хмарамi кантынента, якi завецца лiтаратурным працэсам, цi як там яны яго называюць на сваiм жаргоне. Мэта ў мяне адна — пiсаць добрыя тэксты, расстаўляючы ў iх словы так, каб гэта было цiкава чытаць. 
 
Адзiным стымулам для творчасцi ёсць сама творчасць, тое балючае, хваравiтае задавальненне, якое яна прыносiць. Таму мiзэрныя наклады i абмежаваная аўдыторыя хвалююць мяне мала. Мая найважнейшая аўдыторыя — гэта мае персанальныя дэманы, i мне сярод iх утульна.
 
— Здаецца, у Беларусi пракармiцца з лiтаратуры немагчыма. А чыiм коштам выжываюць лiтаратары на Захадзе? 
 
— Пракармiцца з лiтаратуры цяжка ў любой краiне. На Захадзе жыць выключна на лiтаратурныя заробкi могуць дазволiць сабе адно знакамiтасцi, прычым ужо ў сталым веку. Астатнiя працуюць у рэкламе, вядуць калонкi ў газетах, тэлеперадачы, выкладаюць ва ўнiверсiтэтах i каледжах… Выжыць iм дапамагаюць тыя ж лiтаратурныя стыпендыi i прэмii, якiх на Захадзе безлiч. Да таго ж ганарары за выступы i публiкацыi тут не параўнаць з беларускiмi. 
 
— Альгерд, вас называюць i постмадэрнiстам, i наватарам. А да якой плынi вы самi сябе адносiце? Цi iстотна для вас прытрымлiвацца пэўнага фармату? 
 
— "Постмадэрнiст", "наватар", "традыцыяналiст", "смерць аўтара" — гэта ўсё бессэнсоўныя словы, прыдуманыя няздарнымi людзьмi, каб апраўдаць сваё бяссiлле перад мастацтвам. Лiтаратура — такая рызыкоўная, небяспечная гульня, дзе не можа быць нiчыiх: тут немагчыма быць сярэднiм. Таму азначэння "пiсьменнiк" мне цалкам хапае. Я не звязаны нiякiмi фарматамi, вучуся ў класiкаў (Кафка, Джойс, Набокаў), прачытваю па некалькi кнiг у тыдзень, умею адрознiць добрую лiтаратуру ад храновай i пiшу так, як мне падказваюць iнтуiцыя i натхненне.

 

"Давайце адкапаем Максiма Танка i спытаем"


— Зыходзячы з цяперашняга даволi хiсткага стану беларускай мовы, якой вам бачыцца яе будучыня: захаваецца i пашырыцца ва ўжытку цi памрэ? 
 
— Калi пачынаюцца падобныя гаворкi, я заўжды раю ўсiм прыгадаць, што было дваццаць гадоў таму. Беларускамоўных у Мiнску (не беручы пад увагу так званую творчую iнтэлiгенцыю) можна было пералiчыць па пальцах. Мова выклiкала ў людзей непрыязь, агрэсiю, неразуменне. З таго часу беларускамоўная прастора так пашырылася, што цяпер сапраўды можна казаць хутчэй пра поспех, чым пра хiсткасць. Чаго варты адзiн толькi беларускамоўны сегмент лайвджорналу!
 
Беларускамоўных, або хаця б рэальна дзвюхмоўных стала столькi, што я асабiста не ведаю з iх i аднаго працэнту. Як для бедненькай памiраючай мовачкi-дзюймовачкi, дык маем нейкi папросту каласальны прырост носьбiтаў. Што самае важнае: беларускамоўныя сталi часта сварыцца памiж сабой, i не заўсёды гэта адбываецца з-за мяккага знаку — чым не паказальнiк здаровага развiцця мовы. Клану, як мне здаецца, ужо не iснуе, i гэта мяне таксама цешыць. I няхай колькасна беларускамоўныя i тыя, хто думае, што размаўляе расейскай, пакуль несупастаўляльныя — мова iснуе i мае свой кавалак прасторы, якi яна нiкому аддаваць не збiраецца. 
 
Скажам тут дзякуй дзяржаве: яна вынiшчае мову як можа i тым спараджае ў людзях, асаблiва маладых, здаровы пратэст. А магла б паспрыяць, зрабiць беларускую сваёй, адзiнай дзяржаўнай — глядзiш, трохi прасцей было б далей рабiць свае цёмныя справы. 
 
— Як вам здаецца, колькi гадоў неабходна для таго, каб беларусы спраўдзiлiся як самадастатковая нацыя? 
 
— Я гэтага не ведаю, бо не прарок i прарокаў не люблю. Давайце адкапаем якога-небудзь Максiма Танка i спытаем. 
 
— I напрыканцы, калi б у вас была мажлiвасць напiсаць пра сябе некралог, што б пазначылi?
 
— Паставiў бы вялiкую коску. Добры, прыгожы знак.

Категория: Мои статьи | Добавил: n1kola5 (10.01.2009)
Просмотров: 947 | Рейтинг: 0.0/0 |
Всего комментариев: 0
Имя *:
Email *:
Код *:
Сайт управляется системой uCoz
Форма входа
Поиск
Друзья сайта
Статистика

Онлайн всего: 1
Гостей: 1
Пользователей: 0